Web Uygulamalarında Genel Bazı Terimler

Request Client üzerinden User'in yaptığı istektir
Response Sunucunun işlenen web sitesini tekrar tarayıcıya yüklemesi durumu
HTTP Client ve server arası bağlantı sağlamak için kullanılan protokoldür

HTTP Fonksiyonları

GET Sunucudan verileri listeler
POST Sunucuya veri göndermek eklemek içindir
PUT Var olan veriyi değiştirmek yani güncellemek içindir
DELETE Verileri silmek için kullanılır

MVC Tasarım Mimarisine Genel Bakış

Program.cs Asp.NET Core Console uygulamasıdır, sunucusunu bu program sayesinde ayağa kaldırır Startup.cs'deki veriler burda çağırılır
Startup.cs Bu uygulamada kullanılacak servisler, ara yazılımlar vs. çağırılır
appsettings.json Projede kullanılan static değerleri barındırır
Dependencies Uygulamada kullanılan harici ve dahili kütüphaneleri barındırır
ViewResult Response olarak bir view (cs.html) render etmemizi sağlayan action türüdür
PartialViewResult ViewResult ile aynı işlevi görür farkı ise Client tabanlı Ajax isteklerinde kullanıma yatkın
EmptyResult Gelen istekler neticesinde herhangi birşey döndürmez
ContentResult Metinsel içerikleri döndürür
ActionResult Geriye döndürülecek action türleri değişkenlik gösterdiği durumlarda kullanılır
Not Controller içerisinde "NonAction" atribütü ile işaretlenen fonksiyonlar dışarıdan request karşılamazlar.

Asp.net

Microsoft tarafından geliştirilmiş web uygulama geliştirme mimarisidir.

Asp.NET Core

• Microsoft tarafından geliştirilen ücretsiz ve açık kaynak web gelişltirme mimarisidir.
• Asp.NET'in halefidir
• Windows, Linux vs. çalışır

  Asp.NET Core'nin Asp.Net'ten farkları

  • daha performanslı
  • Cross platform(her yerde çalışır)
  • Modüler altyapı
  • Bağımlılık Enjeksiyonu
  • Asenkron işlemler
  • Razor Pages

WEB GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARI

Olay Tabanlı Programlama

Olay Tabanlı mimari de olaylar oluşturan tarafından yayımlanır, ihtiyacı olan gelip çekmez.
Alıcılar olayı aldığında olayı hemen işlerler. Bu olay yayımlandığında onu alan bileşen o olay ile ne yapacağına karar verir.
Alan modül cevap dönmek zorunda değildir. Bu mimari kalıp sıralı ve istek, cevap tarzı mimarilere göre daha esnek bir mimaridir.

API

Uygulama Programlama Arayüzü. Client ve server arası iletişimi sağlar.
Web uygulamaları işletim sistemleri,veri tabanları, donanımlar, veyahut yazılım kütühaneleri ile iletişim kurar.

MVC

Model-View-Controller

Design Pattern(Tasrım kalıbıdır). Üretilen veri ile gösterim arasında bir soyutlama esastır.
Model İşlenecek veriyi temsil eden, veri taban işlemlerinin yapıldığı katmandır
Controller Model ve view arası kontrolleri sağlar. Algoritmaları, servisleri,veritabanını vs. çalıştırarak istenilen veriyi üretip ihtiyaç dahilinde viewe gönderir
View Elde edilen veriyi görselleştirerek sunan katmandır.

Razor

Razor MVC projelerinde HTML kodları içerisinde c# kodlarını kullanmamızı sağlayan teknolojidir
@ razor operatörüdür,razorda yorum satırları @* ....... *@ bu şekilde ifade edilir.
Not Razorda ayrı ayrı kullanılan scope'lar( @{....} ) derlenince tek bir scope olarak görünür
Razorlarda text etiketleri, sayısal işlemler, Ternary operatörü, koşul yapıları ve döngüler kullanılabilir
(Sayısal işlemlerde birbirinden bağımsız işlemler ayrı parantez içine alınmalı).

Halpers

MVC'de 3 tane halper bulunur(yardımcı methodlar);

URL Halpers

Asp .NET Core MVC uygulamalarında url oluşturmak için yardımcı methodlar içeren ve o URL'e dair bilgi veren sınıflardır
Methodlar
-Action
-ActionLink
-Content
-RouteUrl

Propertyes -ActionContext

HTML Halpers

Html etiketlerini server tabanlı oluşturmamızı sağlayan yardımcı methodları barındırır. Hedeflenen .cshtml dosyalarını render etmemizi sağlar. Contexte ait bilgi verir. Veri taşıma kontrollerine erişmemizi sağlar.
Methodlar
-html.Partial
-Html.RenderPartial
-Html.ActionLink
-Html Form Methodları (Html.BeginForm,Html.CheckBox,Html.TextBox,Html.Display,Html.Password,Html.TextArea,Html.ValidationMessage)

Properties
-ViewContext
-TempData
-ViewData
-ViewBag

Tag Helpers

Tag Helpers, razor sayfalardaki server-side kodları HTML elementleri olarak oluşturmayı sağlayan; View’ın daha okunabilir, anlaşılabilir ve kolay geliştirilebilir hale gelmesine olanak tanıyan,Html Helper'ın yerini almış yapılardır. Html Helper yapılarından farkı , tüm element yerine sadece attribute oluştururlar
Bir view'de tag helper kullanabilmek için @addTagHelper ile Microsoft.AspNetCore.MVC.TagHelpers kütüphanesi çağırılır.
" @addTagHelper*,Microsoft.AspNetCore.MVC.TagHelpers " ifadesi ile tüm Tag Helperlar kullanılabilir.

Not Bir web Uygulamasında form tetiklendiğinde içerisindeki inputların değerleri hedef endpointe Post olarak gönderilir.
Form içerisindeki input nesneleri post edildiğinde bu nesnelere karşılık gelen proportileri barındıran bir nesne ile otomatik olarak bind edilirler

Kullanıcıdan Veri Alma Yöntemleri

1. Form Üzerinden Veri Alma: Get ve Post ile Form üzerinden kullanıcıdan veri aalınabilir
2. Query String : Güvenlik gerktirmeyen bilgilerin Url üzerinden taşınması için kullanılan yapılardır Not Yapılan requestin türü her ne olursa olsun query string değerleri taşınabilir
3. Route
4. Headers
5. Ajax

Kullanıcıdan Gelen Verilerin Doğrulanması

_Validation Bir değerin içinde bulunduğu şartlara uygun olması durumudur. Belirlenen koşullara uygun olup olmadığını kontrol eder. Bu kontrole göre verilen işleme tabi tutulması durumudur
Modelstate MVC'de bir type'ın data anotationslarının durumunu kontrol eden ve geriye sonuç dödüren property'dir.

Server Validation'ları Dinamik Olarak Client Tabanlı Uygulamak

Bu işlemi yapmak için projemize 3 kütüphane eklememiz gerekir; Jequery,JequeryValidate ve JequeryValidationUnabtrosive kütüphaneleri. Daha sonra hangi view'de client tabanlı validation işlemi yapılacaksa bu kütüphaneler kaynak olarak belirtilmeli.

Layout

Sayfadan sayfaya değişkenlik göstermeyen alanları Layout'ta tanımlıyoruz. Tutarlı düzene sahip web siteleri yapmak için(Genelde Layout işlemleri bir view dosyası üzerinden gösterilir. View altında Shared altında bir "_Layout.cshtml" dosyası oluşturulur).
RenderBody Render eden view'lerin Layout'ta nereye basılacağını temsil eder.
_ViewStart Dosyası Tüm viewlerdeki ortak çalışmaların yapıldığı view'dir.Bütün view'lerdeki ortak layout tanımlaması bu dosyada yapılır.
_ViewImports Dosyası Razor sayfaları için kütüphane ve namespace tanımlamalarını yaptığımız dosyadır.

Modüler Tasarım Yapılanması

PartialView Modüler tasarımda her bir modülün ayrı bir .cshtml parça olarak tasarlanmasını ve ihtiyaç doğrultusunda ilgili parçanın çağrılıp kullanılımasını sağlayan bir yöntemdir.
ViewComponent İhtiyacı olan dataları controller üzerinden değil direkt kendi cs dosyasından elde edebilmektedir. Böylece Controllerdaki maliyeti ortadan kaldırır.
Not "Public IViewComponentResult Invoke(){}" Tasarlanan ViewComponent çağırılıp render edildiğinde içerisinde çalışmasını istediğimiz kodları bu imzada bir methodun içerisine yerleştirmeliyiz..

Route Yapılanması

Gelecek olan isteğin hangi rotaya gideceğini belirleyen şablonlardır.

Custom Route Handler

Herhangi bir belirlenmiş route şemasının controller sınıflarından ziyade bisuness mantığında karşılanması ve orada iş görüp responsenin dönülmesi operasynudur(resim boyutlandırma vb. işlemler

Middleware

Web uygulamasına client'ten gelen requeste karşılık verecek response'a kadar arada farklı işlemler gerçekleştirmek ve sürecin gidişatına farklı yön vermek için. Sarmal bir şekilde tetiklenirler
Not Configure metodu içerisinde middleware'ler çağırılır. Asp .NET Core mimarisinde tüm middlewareler Use adı ile başlar

Hazır Midleware'ler

Run Metodu

Kendisinden sonra gelen middleware'i tetiklemez. Bu yüzden akış kesilir. Buna Short Circuit(Kısa Devre) denir

Use Metodu

Devreye girdikten sonra süreçte sıradaki middleware'i çağırmakta ve normal middleware işlevi bittikten sonra geriye dönüp devam edebilen yapıya sahip

Map Metodu

Bazen middleware'i talep gönderen path'e göre filtrelemek isteyebiliriz. Bunun için use ya da run fonksiyonlarında if kontrolü sağlayabilir yahut map metodu ile daha profesyonel işlem yapabiliriz

MapWhen Metodu

Map metodu ile sadece requestin yapıldığı path'e göre filtreleme yapılırken MapWhen metodu ile gelen requestin herhangi bir özelliğine göre filtreleme işlemi gerçekleştirilebilir

Dependency Injection (Bağımlılık Enjeksiyonu)

Temel olarak oluşturulan bir sınıf içerisinde başka bir sınıfın nesnesini new anahtar sözcüğü ile oluşturulmamasını söyleyen bir yaklaşımdır.
Sınıf içerisinde ihtiyaç olan nesnenin ya Configurator'dan ya da setter metoduyla parametre olarak alınması gerektiğini savunur. Böylece her iki sınıfı birbirinden izole etmiş olur.

IoC Nedir? Çalışma Mantığı

Dependency Injection kullanarak enjekte edilecek olan tüm değerler/nesneler IoC Container dediğimiz bir sınıfta tutulurlar. Ve ihtiyaç doğrultusunda bu değerler çağırılarak elde edilirler

Asp.NET Core'de IoC Yapılanması

.Net uygulamalarında IoC yapılanmasını sağlayan third party frameworkler mevcuttur(Structurmap,AutoFac,Ninject vb.)

Built-in IoC Container

İçerisine koyulacak nesneleri üç farklı davranışta alır...
Singleton Uygulama bazlı tekil nesne oluşturur.Tüm taleplere o nesneyi gönderir
Scoped Her request başına bir nesne üretir ve o requesti pipeline'nında olan tüm isteklere o nesneyi gönderir
Transient Her requestin her talebine karşılık bir nesne üretir ve gönderir.

Area

Web uygulamasında farklı işlevsellikleri ayırmak için kullanılan özelliktir. Bu işlevler için farklı katmanlarda bir route ayarlamamızı sağlayan ve bu katmanda o işleve özel yönetim sergileyen bir yapılanmadır.
Her bir area içerisinde View,Controller ve Model barındırır

Nerelerde kullanılır?

1. Yönetim Paneli
2. Faturalandırma Sayfayfaları
3. İstatistiksel Paneller
4. İşlevsel Modüller Vs...

Not Area içinde controller Area Attribute'u ile işaretlenmelidir. Aksi taktirde farklı area'larda ki controller'lardan aynı isimde olanlar çakışır
Not Her bir area içerisindeki controller'lara erişim için farklı bir route sağlamaktadır. Bu route tarafımızca sağlamnalıdır
MapControllerRoute default area rotası belirlememizi sağlar
MapAreaControllerRoute bir area'ya özel rota belirlememizi sağlar

TDO(Data Tranfer Object)

Herhangi bir davranışı olmayan ve uygulamanın çeşıtli yerlerinde yanlızca bir veri tüketimi için kullanılan veritabanındaki herhangi bir verinin fransfer nesnesidir

ViewModel

OOP yapılanmasında bir modelin kullanıcıyla etkileşimi neticesinde kullanılan ve esas datanın memberlarını temsil eden ve süreate ilgili model yerine veri taşımayı üstlenen bir nesnedir.
Ya da birden fazla modeli tek bir nesne üzerinden birleştirme görevi gören nesnedir(her iki senaryo içinde geçerli)

Not Kullanıcıya sunulan hiçbir veri direkt olarak veritabanındaki entitiy türünden olmamamlıdır. Bu tarz durumlarda ViewModel kullanılmalıdır

Kontrat/Sözleşme Mantığı

Backend'de üretilen bir verinin client'e gönderilmesi için tasarlanan ViewModel o işlemin sözleşmesi olmaktadır. Haliyle Backend'de gelecek datayı client'ın uygun formatta karşılayabilmesi için kesinlikle o türden bir nesne oluşturması gerekecektir

ViewModel'i Entity Model'e Dönüştürme

Kullanıcıdan gelen dataları ViewModel ile karşıladıktan sonra bu ViewModel'da ki verileri veritabanına kaydetmek isteyebiliriz. Bu durumda bu verileri Entitiy Model'a dönüştürmemiz gerekecektir. Bunun için aşağıdaki yöntemlerden herhangi biri kullanılabilir:

1. Manuel
2. Implicit Operator Overload
3. Expilit Operator Overload
4. Reflection
5. AutoMapper Library

Configuration (Yapılandırma)

Yapılandırma genellikle algoritmanın dışında lakin algoritmada kullanılacak olan değerleri belirleme sürecidir

Yapılandırma, bir uygulamanın herhangi bir ortamda gerçekleştireceği davranışlarını belirlememizi sağlayan static değerin tanımlanmasıdır

Eski Asp.NET uygulamalarında kullanılan web.config yahut Global.asax gibi dosyalar standart framework'ün yapılandırılmasında kullanılan ortamlardır

appsettings.json Veri tabanı bağlantısı gibi sabit ifadeleri belirli bir yerden çekmek isterken appsetting dosyasını kullanılır

Asp.NET Core'da ki appsettings.json Dışında Yapılandırma Araçları

Appsettings.json | appsettings.{Environment}.json

Secrets.json (Secret Manager Tools)

Environment Variables

Option Pattern appsetings.json dosyasındaki konfigurasyonları Dependency Injection ile kullanmamızı sağlayan ve yapılandırılmış olan nesnel modellerle ilgili konfigurasyonları temsil etmemizi sağlayan bir tasarım desenidir

Secret Manager Tools

Web uygulamalarında development ortamında kullandığımız bazı verilerin canlıya deploy edilmesini istemeyebiliriz, bu verilerimiz;

Veritabanı bilgilerini barındıran connection string değerleri

Herhangi bir kritik arz eden token değeri

Facebook veya Google gibi third party authentication işlemleri yapmamızı sağlayan client secret id değerler vs.

Bu veriler deploy ortamında kullanılırken, production ortamında kötü niyetli kişilerin uygulama dosyalarına erişim sağladıkları durumlarda elde edemeyecekleri vaziyette depolanmaları gerekmektedir işte bunun için Secret Manager Tool geliştirilmiştir

Not Kritik arz etmeyen yani static değerlerimizi "appsetings.json" dosyasında barındırırız ancak kritik verilerimizi "secret.json" da barındırırız

Environment

Bir web uygulamasında uygulamanın bulunduğu aşamalara dayalı davranışı kontrol etmek ve yönlendirmek isteyebiliriz bunun için Environement dediğimiz değişkenler mevcuttur

ASPNETCORE_ENVIRONMENT İlgili uygulamanın hangi ortamda ayağa kalkacağını belirtir (Development,Staging ve Production) .